پیش تر در مورد افسانه کتابسوزی در اثنای فتوحات اسلامی،که در واقع به نظر صاحب نظران،جز افسانه نیز نمی شود نامی بر آن نهاد۱،و بررسی اسناد و مدعیان آن،مطالبی تقدیم شد.
به قلم مورخین،بسیاری از ایرانیان و زرتشتیان،از همان ابتدا،از دین اسلام استقبال نموده۲ و حتی خود از حامیان و مدافعین این دین شدند۳.
هرچند شاید کمی دور از ذهن بنماید،اما در واقع گاهی خود افراد معتقد به یک عقیده،از اظهار و ابراز بخش هایی از آن عقیده،به جهت احساس عدم موافقت آن ابعاد با نگاه و منطق جمع،احساس شرم می کنند و در این راستا حتی گاهی کار به انکار آن جنبه ها،در جهت حفظ کلیت آن عقیده،می انجامد!
به طور مثال موضوع ازدواج با محارم با اینکه مدارک محکمی مبنی بر وجود و رواج آن در میان زرتشتیان در ایران پیش از اسلام موجود هست اما بسیاری از زرتشتیان امروزی،همچنانکه خانم پروفسور مری بویس و دیگران نوشته اند،از آن احساس شرمساری نموده و آن را به کل انکار می کنند! ۴ انکاری عبث و بیهوده.
با توجه به این شواهد،هیچ بعید نیست،ایجاد افسانه کتابسوزی که می تواند ریشه در اعمال و تاریخ گذشته همچون رفتار اسکندر و...با کتابخانه ها داشته باشد،ناشی از همان احساس شرم جهت جلوگیری از ریزش هرچه بیشتر پیروان و گرایش آنان به دین اسلام باشد.
در خصوص ایجاد شدن بدعت ها و تغییر و تحول صورت گرفته در آیین مزدیسنا هم مدارک بسیاری وجود دارد و بنابراین می توان گفت اگر هم بخش یا بخش هایی مرتبط با دیانت مزدیسنا نابود یا دچار دگرگونی شده باشد هیچ بعید نیست بخش های از بین رفته توسط زرتشتیان به اسلام گرویده (حداقل در اثر بی توجهی به آیین گذشته) و تغییر و تحول در مطالب،توسط زرتشتیان باقی مانده انجام شده باشد.
عبدالرفیع حقیقت،تاریخ نگار و شاعر معاصر ایرانی،دارنده لوح افتخاری تاریخ از دانشگاه یو سی ال ای آمریکا (University of California, Los Angeles) در قالب یک پرسش و پاسخ،به این شبهه پاسخی زیبا می دهد:
«گاهی شخص به فکر می افتد که چرا قسمت بیشتر اوستای ساسانی،در زمان های اسلامی نابوده است؟
قرائنی در دست هست که از روی آن می توان گفت شریعت زردشتی در قرن نخستین تسلط عرب تا حدی اصلاح شده و تغییر پیدا کرده است و زردشتیان خود مایل بوده اند که بعضی از افسانه ها و اساطیر عامی و بعضی از اعتقاداتی را که در فصول اوستا ثبت شده بود حذف کنند.»
منبع:حکومت دینی ساسانیان،عبدالرفیع حقیقت،انتشارات کومش،چاپ اول۱۳۸۶،ص۸۰
پی نوشت ها:
- مطلب مرتبط:«چرا بیشتر اوستا از بین رفت؟»
ایران در زمان ساسانیان،آرتور‌کریستین‌سن،رشید یاسمی،انتشارات‌نگاه-۱۳۸۴،ص۱۵۳-۱۵۲
- دلیل اصرار موبدها (روحانیون زرتشتی) بر خودداری از کتابت و نوشتن اوستا
زردشتیان باورها و آداب دینی آنها،مری بویس،ترجمه عسکر بهرامی،چاپ ققنوس،ص۷۷
۱:کارنامه اسلام،عبدالحسین زرین کوب،انتشارات امیرکبیر۱۳۸۶،بخش۷،ص۴۲و۴۳
۲:کارنامه اسلام،عبدالحسین زرین کوب،شرکت سهامی انتشار،بخش اول،ص۱-۲-۳و۴
۳:دو قرن سکوت،عبدالحسین زرین کوب،فانوس سپهر۱۴۰۱،ص۷۱و۷۲
۴:آرتور کریستن سن،ایران در زمان ساسانیان،ترجمه رشید یاسمی،تهران،دنیای کتاب،۱۳۶۸،ص ۴۳۵-۴۳۴-۴۳۳
