حاتم رحمه الله:
"فإني نظرت إلى الخلق، فإذا كل شخص له محبوب، فإذا وصل إلى القبر فارقه محبوبه، فجعلت محبوبي حسناتي لتكون في القبر معي."
به مردم نگاه کردم؛ دیدم هر کس برای خودش یار و محبوبی دارد، اما چون به قبر میرسد، محبوبش از او جدا میشود.
پس من نیکیهایم را یار خویش قرار دادم تا در قبر — و آنجا که همه تنها میمانند — همراهم باشند.
مختصر منهاج القاصدین، ص ۲۴.
امام ذهبی رحمهالله کلماتی از آخرین سخنان امام فخرالدین رازی رحمهالله در پایان عمرش را نقل میکند که فرموده است:
«لقد تَأَمَّلْتُ الطُّرُقَ الكَلاَمِيَّةَ، وَالمنَاهجَ الفلسفِيَّةَ، فَمَا رَأَيَّتُهَا تشفِي عليلاً، وَلاَ تروِي غليلاً، وَرَأَيْتُ أَقْرَبَ الطُّرُقِ طرِيقَةَ القُرْآنِ، أَقرَأُ فِي الإِثْبَاتِ: {الرَّحْمَنُ عَلَى العَرْشِ اسْتوَى} ، {إِلَيْهِ يَصْعَدُ الكَلِمُ... } ، وَأَقرَأُ فِي النَّفْي: {لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ} ، وَمَنْ جَرَّبَ مِثْلَ تَجرِبَتِي عرفَ مِثْلَ مَعْرِفَتِي.»
«راههای کلامیها و شیوههای فلسفی را بسیار آزمودم و در آنها دقیق شدم، اما هیچکدام را کارساز نیافتم؛ نه دردی را درمان میکنند و نه عطش حقیقتجویی را فرو مینشانند.
به این نتیجه رسیدم که نزدیکترین راه، راهِ قرآن است.
در اثبات صفات، این آیات را میخوانم: {الرَّحْمَنُ عَلَى العَرْشِ اسْتوَى} و {إِلَيْهِ يَصْعَدُ الكَلِمُ...}.
و در (تنزیه) و نفی (تشبیه)، این آیه را: {لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ}.
و هر کس تجربهای مانند تجربهی من داشته باشد، به همان دانشی میرسد که من رسیدهام.»
سير أعلام النبلاء، ج ۲۱، ص ۵۰۱.
ایاس بن معاویه رحمهالله:
"امتحنت خصال الرجال، فوجدت أشرفها صدق اللسان، ومن عدم فضيلة الصدق، فقد فجع بأكرم أخلاقه."
«خصلتهای مردان را بررسی کردم و دیدم شریفترینشان راستگویی است؛ و هر کس این فضیلت را از دست بدهد، در حقیقت ارزشمندترین بخشِ اخلاقش را از دست داده است.»
تهذیب الکمال في أسماء الرجال، ج ۳، ص ۴۱۳.
ابوبکر بن عیّاش میگوید: به حکم نص قرآن، ابوبکر صدیق خلیفه و جانشین رسول خدا ـــ صلیالله علیه و سلم ـــ است؛ زیرا خداوند متعال میفرماید:
{ لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ }
«[بخشی از این اموال،] برای فقرای مهاجری است که از خانه و اموالشان بیرون رانده شدند، [همان کسانی که] فضل و رضامندی الله را میطلبند و الله و پیامبرش را یاری میکنند. آنها راستگویانند.» (حشر: ۸)
سپس ادامه میدهد: بنابراین هرکسی را که خداوند «راستگو» بنامد، دروغ نمیگوید. و همین افراد (یعنی مهاجرین راستگو) او را چنین خطاب کردند و گفتند:
«يَا خَلِيْفَةَ رَسُوْلِ اللهِ ـــ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ـــ.»
«ای خلیفه و جانشین رسولالله ـــ صلیالله علیه و سلم!»
سیر أعلام النبلاء، ج ۸، ص ۵۰۰–۵۰۱.
