ابن مسعود رضی الله عنه:
"إن المؤمن يرى ذنوبه كأنه في أصل جبل يخاف أن يقع عليه، وإن الفاجر يرى ذنوبَه كذُبابٍ طار على أنفه."
«انسان مؤمن گناهش را همچون کوهی می‌بیند و می‌ترسد که بر وی بیافتد؛ و شخص فاجر گناهش را همچون مگسی می‌بیند که به دور بینی‌اش می‌چرخد!».
جامع العلوم والحکم، ج ۱، ص ۴۳۷.
حسن بصری رحمه الله:
"أكثِروا من الاستغفار في بيوتكم، وعلى موائدكم، وفي طُرقكم، وفي أسواقكم، وفي مجالسكم أينما كُنتم، فإنكم ما تدرون متى تنزل المغفرة."
«تا می‌توانید در خانه‌هایتان و در وقت سختی و بلایا، و در راه و در کوچه و بازار، و در مجالس خود و هرجایی که بودید، زیاد استغفار کنید؛ چرا که شما نمی‌دانید چه وقت مغفرت الهی نازل می‌شود.»
جامع العلوم والحکم، ج ۲، ص ۴۰۸.
از حسن بصری رحمه الله پرسیدند:
«آیا ابلیس (شیطان) می‌خوابد؟»
گفت:
"لَوْ نَامَ لَوَجَدْنَا لِذَ‌لِكَ رَاحَةً."
«اگر می‌خوابید، ما به سبب آن، آرامش می‌یافتیم.»
الزهد لأحمد بن حنبل، ص ۲۱۶، ش ۱۵۰۶.
عاصم بن عصام بیهقی ـ رحمه الله ـ روایت می‌کند:
«شبی را مهمان امام احمد بن حنبل بودم. او ظرفی آب (برای وضو و تهجد) آورد و کنارم گذاشت. وقتی صبح شد، نگاه کرد و دید آب همان‌طور دست‌نخورده مانده است. با تعجب گفت:
"سُبْحَانَ الله! رَجُلٌ يَطْلُبُ العِلْمَ لاَ يَكُوْنُ لَهُ وِردٌ بِاللَّيْل."
سبحان‌الله! مردی در جست‌وجوی علم است، امّا بهره‌ای از عبادت شبانه ندارد!»
سیر أعلام النبلاء، جلد ۱۱، صفحه ۲۹۸.
امام سفیان بن عُیَینَه رحمه‌الله تعالى:
"أَجْهَلُ النَّاسِ مَنْ تَرَكَ مَا يَعْلَمُ،
وَأَعْلَمُ النَّاسِ مَنْ عَمِلَ بِمَا يَعْلَمُ،
وَأَفْضَلُ النَّاسِ أَخْشَعَهُمْ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ."
یعنی :
نادان‌ترین مردم کسی است که آنچه را می‌داند، رها می‌کند؛
و عالم‌ترین مردم، آن است که به علم و دانسته‌ی خود عمل می‌کند؛
و بهترین مردم، آن است که در برابر خداوند عزّوجل، از همه خاشع‌تر باشد.
مسند الدارمي، ج ۱، ص ۳۵۵، ش ٣٤٢.
زبید یامی کوفی رحمه‌الله، مؤذن مسجد بود.
به بچه‌ها می‌گفت:
«بیایید نماز بخوانید تا به شما گردو بدهم.»
بچه‌ها هم نماز می‌خواندند و بعد از نماز، دور او جمع می‌شدند.
عده‌ای از کارش ایراد گرفتند.
او پاسخ داد:
وَمَا عَلَيَّ أَنْ أَشْتَرِيَ لَهُم جَوْزاً بِخَمْسَةِ دَرَاهِمَ، وَيَتَعَوَّدُوْنَ الصَّلاَةَ.
«چه اشکالی دارد اگر پنج درهم خرج گردو کنم و در عوض، به نماز خواندن عادت کنند؟»
سیر أعلام النبلاء، ج۵، ص۲۹۷.
فضیل بن عیاض رحمه الله:
"من استحوذ عليه الهوى واتباع الشهوات انقطعت عنه موارد التوفيق."
«آنکه هوای نفس و پیروی از شهوات بر وی غالب شود، سرچشمه‌های توفیق را از دست می‌دهد».
روضة المحبین، ص ۴۷۹.
حارث بن قیس رحمه الله :
"إِذَا كُنْتَ فِي الصَّلَاةِ فَقَالَ لَكَ الشَّيْطَانُ: إِنَّكَ تُرَائِي، فَزِدْهَا طُولًا."
هرگاه در حال نماز بودی و شیطان به تو گفت (یعنی وسوسه‌ات کرد) که داری ریا می‌کنی، نمازت را طولانی‌تر کن!
الزهد لابن المبارك، ص ۱۲، ش ۳۵.
امام سفیان ثورى:
"المَالُ دَاءُ هَذِهِ الأُمَّةِ، وَالعَالِمُ طَبِيْبُ هَذِهِ الأُمَّةِ، فَإِذَا جَرَّ العَالِمُ الدَّاءَ إِلَى نَفْسِهِ، فَمَتَى يُبرِئُ النَّاسَ؟"
«مال دنیا، بیماریِ این امّت است، و عالم، پزشک و درمانگر آن.
اما اگر خودِ عالم به این بیماری گرایش داشته باشد، دیگر چه زمانی مردم از آن بهبودی خواهند یافت؟»
سير أعلام النبلاء، ج ٧، ص ۲۴۳.
امام شافعی رحمه الله:
"لو جهدت الله كل الجهد على أن ترضى الناس كلهم فلا سبيل إليه، فإذا كان كذلك فأخلص عملك ونيتك لله عز وجل."
«اگر تمام تلاشت را بکنی تا همهٔ مردم از تو راضی باشند، [بدان که] راهی به آن نخواهی یافت.
پس حال که چنین است، عمل و نیتت را خالصانه برای الله عزّوجل قرار ده.»
مناقب الشافعي للبيهقي، ج ۲، ص ۱۷۳.
حاتم رحمه الله:
"فإني نظرت إلى الخلق، فإذا كل شخص له محبوب، فإذا وصل إلى القبر فارقه محبوبه، فجعلت محبوبي حسناتي لتكون في القبر معي."
به مردم نگاه کردم؛ دیدم هر کس برای خودش یار و محبوبی دارد، اما چون به قبر می‌رسد، محبوبش از او جدا می‌شود.
پس من نیکی‌هایم را یار خویش قرار دادم تا در قبر — و آنجا که همه تنها می‌مانند — همراهم باشند.
مختصر منهاج القاصدین، ص ۲۴.
از ابوالحسن البوشنجی در رابطه با (معنا و حقیقت) جوانمردی (یا اصطلاحا همان مردانگی ای که برخی از مردم به آن افتخار می کنند) سوال شد...
در جواب گفت: از نظر من (مفهوم حقیقی) جوانمردی در آیه ای از کتاب الله (یعنی قرآن) و فرموده ای از پیامبر صلی الله علیه وسلم نهفته است.
آیه،این فرموده ی الله متعال است که : کسانی را که به سویشان هجرت کنند دوست می‌دارند، و در دل‌های خود از آنچه (به مهاجران) داده شده احساس حسد (و نیازی) نمی‌کنند، و آنها را بر خود مقدم می‌دارند،هرچند خودشان نیازمند باشند. (آیه ۹ سوره حشر)
و حدیث،این فرموده ی پیامبر(صلی الله علیه وسلم) است که:بنده،مومن (واقعی) نخواهد شد (مگر) زمانیکه دوست بدارد برای برادر(دینی اش)آنچه را که برای خودش دوست دارد.
بنابراین هر شخصی که این دو(یعنی آیه و حدیث فوق) در او جمع و موجود باشند پس در نتیجه دارای خصوصیت جوانمردی ست.
------------------------------------------
سئل أبو الحسن البوشنجی عن الفتوَّة -أی:الرجولة التی یتفاخر بها بعض الناس-؟ فقال:الفتوَّة عندی فی آیة من کتاب الله،وخبر عن النبیِّ صلى الله علیه وسلم،فالآیة قوله تعالى:یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ،والخبر:لا یؤمن العبدُ حتى یحب لأخیه ما یحب لنفسه،فمن اجتمعتا فیه، فله الفتوَّة.
شعب الإیمان - بیهقی
در دوران زمامداری عبدالرحمن الناصر در اندلس(به اسپانیایی:Andalucía،یکی از ۱۷ بخش خودمختار کشور اسپانیا) قحط سالی همه جا را فرا گرفت.
خلیفه شخصی را به سوی قاضی منذر بن سعید بلوطی روانه کرد تا با مردم نماز استسقاء ( طلب باران ) برگزار کند،وقتی پیک خلیفه به قاضی رسید ایشان خطاب به قاصد فرمود: بگو خلیفه خود چه می کند؟
قاصد
گفت: او را خاشع‌تر و فروتن‌تر از امروز ندیده‌ام لباسی زمخت برتن کرده و
در خلوت خویش با گریه و زاری شدید مشغول دعاست و می‌گوید: خدایا همه چیز من
در قبضه‌ی تو قرار دارد، به خاطر من بندگانت را عذاب مده!
قاضی فرمود: الله اکبر، به الله سوگند از آسمان برایتان باران می‌بارد، هرگاه جبار زمین فروتن شد جبار آسمان به رحم می آید…
سپس به غلامش گفت: برای ادای نماز طلب باران ندا بزن و چترم را برایم بیاور.
مردم همه جمع شدند و قاضی بر بالای منبر رفت..
مردم
همه مشتاق شنیدن سخنان قاضی منذر بن سعید بودند، قاضی سخنان خود را با این
آیه آغاز نمود: ﴿سَلَامٌ عَلَیْکُمْ ۖ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلَىٰ نَفْسِهِ
الرَّحْمَهَ ۖ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءًا بِجَهَالَهٍ ثُمَّ
تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ﴾؛ «سلام بر شما،
پروردگارتان رحمت را بر خود فرض کرده که هر کس از شما از روی نادانی کار
بدی مرتکب شود؛ سپس بعد از آن توبه و درستکاری کند، البته او آمرزنده‌ی
مهربان است». [سوره‌ی انعام، آیه‌ی ۵۶]
چندین بار این آیه را تکرار کرد…
مردم با شنیدن این آیات لرزه بر اندامشان افتاد و به گریه افتادند و صدای ضجه شان همه جا را فرا گرفت…
غرق در گریه و زاری و توبه و انابت بودند که ابرهای زیادی آسمان را فرا گرفت و بارانی شدید باریدن آغاز کرد.
