| دفترچه

امام نووی رحمه الله:

احسان یعنی نیکی به کسی که در حق تو بدی کرده است، وگرنه خوبی کردن [صرفا] به کسی که در حق تو خوبی کرده تجارت است!

مرقاة المفاتیح

امام ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺭحمه الله:

ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻡ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ الله ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺮﺍﯾﺶ ﻣﺨﻔﯽ ﺩﺍﺷﺖ، ﺍﻭ ﻧﯿﺰ ﮔﻨﺎﻫﺶ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ.

‏( ﻓﺘﺢ ﺍﻟﺒﺎﺭﯼ  ۱۲ / ۱۲۴ ،۱۲۵ ‏) 

مردی از امام حسن بصری رحمه الله پرسید که:

ای ابوسعید آیا تو مؤمن هستی؟

امام بصری نیز پاسخ داد: ایمان دو نوع است…

اگر از ایمان به الله و ملائکه اش و کتابها و پیامبرانش و بهشت و جهنم و قیامت و حساب از من می پرسی ..

 در این صورت من مؤمن هستم.

اما اگر در مورد این کلام الله متعال از من می پرسی که:

“إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ  وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ”

مؤمنان تنها کسانی هستند که هرگاه نام الله برده شود دلهایشان هراسان می گردد و هنگامی که آیات او بر آنان خوانده می شود بر ایمانشان می افزاید و بر پروردگار خود توکل می کنند».

به الله سوگند نمی دانم که آیا از آنان هستم یا خیر....

تفسیر قرطبی

امام سفیان ثورى:

ثروت ، بیمارى این امت است ، و فرد عالم به شریعت ، همانند پزشک این امت می باشد ...

هرگاه فرد عالم خود در جستجوی این بیماری باشد ، دیگر عموم جامعه چه زمان از این بیماری شفا می یابند ؟

سیر أعلام النبلاء ۷/۲۴۳ 

امام القاسم بن محمد بن أبی بکر الصدیق:

 اگر انسان در طول حیاتش در جهالت به سر ببرد ...

 برای او بسیار بهتر است از اینکه در خصوص مساله ای که نسبت به حقیقت آن علم ندارد ، فتوا صادر کند ،

تاریخ أبی زرعة الدمشقی ۱۳۷۸

امام حسن بصری :

انسان مؤمن به انجام عبادات می پردازد ،ولی همیشه ترس از این دارد که الله متعال ، عبادات را از وی ( به سبب ریا و یا نقصان شروط ) قبول نکند ؛

 اما شخص فاجر ، در حالی به انجام گناه مشغول است ، که خود را نیز از عذاب پروردگار در امان می بیند .

تفسیر ابن کثیر -۳/۴۵۱

امام بخاری رحمه الله :

بهترین مردم کسی است که سنتی از سنت های پیامبر صلی الله علیه وسلم را زنده می کند، در حالیکه کمرنگ و مرده شده بود، پس ای یاران سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم، رحمتِ الله بر شما باد و صبر بگیرید، چون شما در اقلیت هستید.

الجامع لأخلاق الراوی و آداب السامع ۱۱۲/۱

امام مالک رحمه الله:

هرکس در دین بدعتی بیاورد و آن را نیکو بداند قطعا به گمان او محمد صلی الله علیه و سلم در ابلاغ رسالت خیانت کرده است. زیرا الله تعالی می فرماید: «من امروز دین را برایتان تکمیل کردم» هر چه در آن زمان از دین نبوده امروز هم از دین نیست.

الاعتصام شاطبى موافق مطبوع ۱/۴۹

-----------------------

«مَنِ ابْتَدَعَ فِی الإسلام بدعة یراها حسنة فقد زَعَمَ أنَّ مُحَمَّدًا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ خَانَ الرِّسَالَةَ، لأنَّ اللَّهَ یَقُولُ: {الْیَوْمَ أکملتُ لَکُمْ دِینَکُمْ} فَمَا لَمْ یَکُنْ یومئذٍ دِینًا، فلا یکون الیوم دیناً»

امام شافعی رَحِمَهُ الله:

بدان که هیچ راهی برای سالم ماندن [از ایراد و انتقاد] مردم نیست. بنابراین ببین صلاح خودت در چیست و همان را بگیر.

سِیَر أعلام النبلاء (۱۰/ ۴۲)

و گفت:

جنگ کردن با خردمندان آسانتر است که حلوا خوردن با بی خردان. 

"عطار نیشابوری"

عهد نامه عمر بن خطاب رضی الله عنه با اهالی ایلیا(قدس)

«به نام الله بخشاینده‌ و مهربان؛ این، امان‌نامه‌ای است که بنده‌ی الله، عُمَربن خطاب برای اهالی ایلیاء(قُدس) نوشته است. حفظِ جان، مال، معابد، کلیساها و نیز حفظ سلامتی تمامی اهالی آن، اعم از مریض و سالم و غیره را تضمین کرده است و کسی حق ندارد در معابد آن‌ها سکونت گزیند یا آن‌ها را تخریب نماید و در آن‌ها و یا مناطق اطراف‌شان دخل‌ و ‌تصرّفی کند و به صلیب‌ها آسیبی برساند و به اموال آن‌ها دستی ببرد و ایشان را درباره‌ی رجوع از دین‌شان تحت فشار قرار دهد و نباید به احدی ضرر رساند.»

محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل و الملوک، متن العهده العمریة

هر زمان گمان بد نسبت به یک مسلمان در وجودت شکل گرفت، سزاوار و لایق توست که حرمتِ او را بیشتر از قبل نگاه داری، بیشتر ملاحظه‌اش کنی و دعای خیر در حقش کنی؛ زیرا این رفتارت موجب خشم و ناامیدی شیطان می‌گردد و او را از تو دور می‌سازد. به این ترتیب شیطان به خاطر ترس از اشتغال تو به دعای خیر و مراعات بیشتر حق و حقوق برادرت، ظن و گمان بد در درونت القا نمی‌کند.

احیاء علوم الدین: ج۳-۱۵۱

امام شافعی رحمه الله:

«اگر تمام تلاشت را بکنی که همه مردم از تو راضی باشند، پس [آگاه باش] راهی نداری [که بتوانی همه را راضی نگه داری]

حال که چنین است، عمل و نیت خود را خالصانه برای الله عزوجل بگردان.»

[مناقب البیهقی: ۱۷۳/۲]

ابن مسعود رضی الله عنه خطاب به تابعین می‌گفت:

شما در دورانی هستید که فقیهان بسیارند و خطیبان اندک، و زمانه‌ای بر شما خواهد گذشت که فقیهانتان کم‌اند و خطیبانتان بسیار! 

الأدب المفرد بخاری

حاتم رحمه الله:

 به خلق نظر کردم: هر کس برای خودش یاری داشت؛ آنگاه که بر قبری گذر کردم، دیدم که تنهاست و یاری ندارد.

پس نیکی هایم را یار خویش قرار دادم تا در قبر همراهم باشد.

[مختصر منهاج القاصدین ۲۸]

آنان تنها امام مذهب نبودند، پیشوایان اخلاق نیز بودند...

امام احمد بن حنبل رحمه الله سال‌ها در فتنه‌ی معروف به «خلق قرآن» شکنجه و زندانی شد، اما پس از آنکه بعد از سال‌ها آزاد شد کسانی را که باعث این محنت وی شده بودند بخشید و گفت:

«چه سودی به تو می‌سد که الله برادر مسلمانت را به خاطر تو عذاب دهد؟!»

[سیر أعلام النبلاء]

امام شافعی رحمه الله :

کسی که دوست دارد الله دل و درونش را باز کند یا اینکه آن را نورانی کند پس بر او لازم است؛ در اموری که به او مربوط نیست سخن نگوید، و از گناه دوری کند، و در بین خود و الله متعال عمل صالح پنهانی داشته باشد.

در آنچه که به تو مربوط نیست، سخن مگو، چون هرگاه سخنی گفتی، دیگر تو مالک آن نیستی، بلکه آن سخن مالک توست.

المجموع شرح المهذب ۵۲/۱۰

امام ذهبی رحمه الله ، کلماتی را از آخرین سخنان امام فخرالدین رازی رحمه الله در پایان عمرش بیان می کند،که فرمود: 

"در مناهج کلامی و فلسفی بسیار اندیشیدم،اما در آن ها چیزی نیافتم که بیماری را شفا دهد و یا تشنه ای را سیراب کند،لکن راه قرآن را نزدیک ترین و سالم ترین راه یافتم."

 [ سیر الأعلام النبلاء : ۱۶/۵۲ ]

شخصی را پرسیدند :

زندگی به جبر است یا به اختیار ؟
پاسخ داد :
امروز را به اختیار است...
تا چه بکارم ...
اما فردا جبر است...
چرا که به اجبار باید درو کنم هر آنچه را که دیروز به اختیار کاشته ام .