علم، نور است:
امام مالک رحمه الله:
«إِنَّ الْعِلْمَ لَيْسَ بِكَثْرَةِ الرِّوَايَةِ إِنَّمَا الْعِلْمُ نُورٌ يَجْعَلُهُ اللَّهُ فِي الْقَلْبِ»
علم، روایت کردن بسیار نیست، بلکه علم نوری است که الله آن را در قلب قرار می‌دهد.
منبع: الخطيب البغدادی، الجامع لأخلاق الراوي و آداب السامع، ج ۲، ص ۱۷۴.
ابن بَطّال رحمه‌الله در توضیح این گفته‌ی امام مالک می نویسد:
«يعني بذلك فهم معانيه واستنباطه.
فمن أراد التفهم فليحضر خاطره، ويفرغ ذهنه، وينظر إلى نشاط الكلام، ومخرج الخطاب،
ويتدبر اتصاله بما قبله، وانفصاله منه، ثم يسأل ربه أن يلهمه إلى إصابة المعنى،
ولا يتم ذلك إلا لمن علم كلام العرب ووقف على أغراضها في تخاطبها وأُيّدَ بجودة القريحة، وثاقب ذهن.»
یعنی:
مقصود او از این سخن، فهم معانی (علم) و استخراج و استنباط آن است.
پس هرکس خواهان فهم و درک (علم) باشد، باید خاطرش را حاضر کند، ذهنش را از پراکندگی‌ها خالی سازد، به نشاط و زنده‌بودن سخن (استاد یا متکلم) و شیوه‌ی بیان او بنگرد،
و ارتباط سخن را با آنچه پیش از آن گفته شده، و جداشدنش از آن را تأمل کند، سپس از پروردگارش بخواهد که او را در رسیدن به معنای درست یاری و الهام کند.
و این کار، تمام و کامل نمی‌شود مگر برای کسی که سخن عرب را دانسته باشد و بر مقاصد و شیوه‌های گفتگو و سخن‌گفتنِ آنان آگاه شده باشد، و به نیکوییِ طبع و تیزبینیِ ذهن یاری شده باشد.
منبع: شرح ابن بطّال بر صحیح بخاری، ج ١، ص ۱۵۷.
