خالد بن خراش رحمه‌الله گوید:

به امام مالک رحمه‌الله گفتم‌: نصیحتم کن. 

فرمود‌: تقوای الهی پیشه ساز و طلب علم از اهل آن را بر خود لازم بگیر.

ترتیب المدارک از قاضی عیاض، ج۱، ص۵۹

از امام ابوحنیفه رحمه الله سوال شد: 

 از کدام دسته از مردم هستی؟ 

 وی در جواب فرمود:

از کسانی که بدگویی سلف (یعنی گذشتگان نیک امت) را نمی کنند و به قضا و قدر ایمان دارند و کسی را که مرتکب گناه می شود، تکفیر نمی کنند.

تاریخ بغداد۳۳۱/۱۳

•┈┈┈┈┈┈•✿❁✿•┈┈┈┈┈┈•

پی نوشت مهم متن:

بدین سان امام ابوحنیفه رحمه الله از چهار گروه اعلام برائت نمود:

۱. کسانی که در مورد صحابه رضی الله عنهم بد می گویند.

۲ و ۳ . قدری ها و جبری ها که در موضوع قضا و قدر به انحراف رفته اند.

۴. خوارج که مرتکب گناه کبیره را از دایره اسلام خارج می دانند.

امام ذهبى -رحمه الله- مى گوید:

امام بقی بن مخلد -رحمه الله- از اندلس با پای پیاده به طرف بغداد براى ملاقات امام احمد بن حنبل و فراگیرى دانش نزد ایشان مسافرت کرد.

بقی مى گویند: هنگامی که نزدیک بغداد شدم از ابتلا و آزمونی که امام احمد دچار آن شده بودند باخبر شدم و فهمیدم که از تجمع مردم نزد او و تدریس به آنها ممنوع شده و از این بابت بسیار اندوهگین گشتم، وقتی به بغداد رسیدم وسایلم را در اتاقی گذاشتم و به جستجوی منزل امام احمد پرداختم سپس او را یافتم و درِ منزل او را زدم در را برایم گشود، به او گفتم ای ابا عبدالله: مردی غریب و طالب حدیث و مقید و پاى بند به سنت نبوى هستم؛ هدف از آمدنم صرفا برای شماست، 

به من فرمودند: وارد شو و مواظب باش کسی شما را نبیند، از من سوال کرد و فرمود: من از تعلیم وتدریس ممنوع شدم، به او گفتم مردی غریب هستم اگر به من اجازه بدهی هر روز با لباس فقرا و گدایان جلو در منزل شما می آیم و طلب صدقه ومساعدت (کمک) می کنم پس شما بیرون می آیید و چه بسا یک حدیث را به من بیاموزى.

بقی گفت: هر روز کنار منزل امام احمد می رفتم و می گفتم: رحمت الله بر شما باد همانا سزاوار پاداش هستید، سپس امام احمد از منزل خارج می شد و من را با خودش در محل رفت و آمد می برد و دو حدیث یا سه حدیث یا بیشتر به من یاد می داد تا این که تقریبا سیصد حدیث برایم انباشته گشت، سپس الله عزوجل سختى ها و آزمون ناگوارا امام احمد رحمه الله را از ایشان دفع و دور کرد، و بعد از آن هر وقت امام احمد را دیدار مى کردم او را مشغول تعلیم و آموزش در جلسات بزرگ مى دیدم که طلاب علم و دانش پژوهان به گرد او حلقه زده بودند، لذا جایی برای من در کنار خودش باز می کرد و به اصحاب حدیث می گفت: به این چنین شخص طالب علم گفته می شود.

سیر اعلام النبلاء للذهبی: ۲۹۲/۱۳

 شیخ عبدالقادر گیلانی (رحمه الله تعالی رحمة واسعة) خطاب به اهل تصوف و صوفیان می فرمایند:

ای پشمینه پوش! بدان که تصوف از واژه «صفا» مشتق شده و صوفیِ صادق در تصوف خود، قلب خود را از غیر الله خالی و پاکیزه و پاک می گرداند و این چیزی است که فقط با تغییر پوشاک، زردی رخسار، جمع کردن شانه ها، لقلقه ی زبان به حکایت صالحان و تحرک انگشتان به تسبیح و تهلیل حاصل نمیگردد، بلکه آن صفت با صدق در طلب حق عزوجل، زهد و دوری از دنیا و بیرون کردن  غیر الله از قلب به دست می آید!

الفتح الربانی؛ (ص ۱۱۵)

رسول الله صلی الله علیه وسلم:

.

《مَثَلُ الْجَلِیسِ الصَّالِحِ مَثَلُ الْعَطَّارِ إِنْ لَمْ یُصِبْکَ مِنْهُ أَصَابَکَ رِیحُهُ وَمَثَلُ الْجَلِیسِ السُّوءِ مَثَلُ الْقَیْنِ إِنْ لَمْ یُحْرِقْکَ بِشَرَرِهِ عَلِقَ بِکَ مِنْ رِیحِهِ》

.

《حکایت همنشین صالح، مانند عطرفروشیست که اگر از او چیزی به تو نرسد، بوی عطرش به تو می‌رسد و حکایت همنشین بد، مانند آهنگریست که هرچند شراره‌های آتش کوره‌اش تو را نسوزاند، ولی باد و حرارت گرم آن به تو خواهد رسید.》

.

الراوی: أبو موسى الأشعری

.

 المحدث: ابن حبان - المصدر: صحیح ابن حبان - الصفحة أو الرقم: ۵۷۹

خلاصة حکم المحدث: أخرجه فی صحیحه

أحْنَف بن قیس:

«جَنِّبُوا مَجَالِسَنَا ذِکْرَ النِّسَاءِ وَالطَّعَامِ، إِنِّی أُبْغِضُ الرَّجُلَ یَکُوْنُ وَصَّافاً لِفَرْجِهِ وَبَطْنِهِ.»

در محفلِ ما، از سخن گفتن درباره زنان و غذا خوددارى کنید! من متنفّرم از مردی که همّ‌و‌غمش شکم و شرمگاهش است.

( السیر:ج۴-۹۴ )

أبوالدَّرْدَاء :

«گاهًا به چیزی که خود انجامش نمی‌دهم، شما را فرا می‌خوانم، و لیکن امیدوارم که خداوند به خاطر ارشاد دیگران مرا نیز پاداش دهد.»

( السیر:ج۲-۳۴۵ )

قرطبی:

«از احترام و تکریم قرآن این‌ است که بر زمین و دیوار نوشته نشود، چنانچه در این مساجد تازه‌تأسیس استفاده می‌شود.»

( الجامع:ج۱-۳۰ )

در خصوص «چشم‌وهم‌چشمی»و «مقایسه ممنوع» رسول الله ﷺ فرمودند:

«انْظُرُوا إِلَى مَنْ أَسْفَلَ مِنْکُمْ، وَلَا تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ فَوْقَکُمْ، فَإِنَّهُ أَجْدَرُ أَنْ لَا تَزْدَرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیْکُمْ»

(در بحث مادّیات) به طبقات پایین‌تر از خودتان نگاه کنید و چشم به ( برخورداری‌های ثروت‌مندان و) بالادستان ندوزید [حسرتِ سطح معیشت دیگران را نخورید.] تا که با این رفتار، قدر نعمتِ الله را بهتر می‌دانید.

مسند احمد:۱۰۲۴۶، حدیثِ صحیح.

از حسن بن‌علی‌الخلَّال روایت است که گفته‌اند:

ما نزد مُعتَمِر بن سلیمان بودیم و او بر ما حدیث می‌خواند که عبدالله‌ بن‌مُبارک آمد. معتمر درس نگفت و سکوت کرد. گفتیم: «حدیث بخوان» گفت: «ما را نسزد که در پیش‌گاهِ اکابر سخن گوییم.»

الجامع لأخلاق الراوی (از خطیب) شماره ۷۰۶

سفیان ثوری فرمودند: 

«اگر در اجتماع اساتید و بزرگان، جوانی حاضِرجَواب را حینِ اظهار فضل دیدی، به خیرش دل نبند، چرا که گستاخ و بی‌شرم است.»

المدخل (از بیهقی) ص ۳۸۸

شُعبة از أعمَش، [و او] از مجاهد روایت کرده که: عبدالله‌بن‌عبّاس به سعیدبن‌جُبَیر گفت: «حَدِّثْ/بازگو!»

[سعید] گفت: حدیثِ رسول ﷺ بگویم و شما حاضرید؟

[ابن‌عبّاس] گفت: آیا این از نعمتِ الله [بر تو] نیست که در نزد من مذاکره‌ی حدیث کُنی! پس اگر درست گفتی [و فهمیدى] که چه بهتر، و اگر اشتباه کنی، تو را بیاموزم.

سیرأعلام‌النبلاء:ج۴-۳۳۵

نصیحت شیخ عبدالقادر گیلانی رَحِمَهُ الله به فرزندش

در آخرین لحظات زندگی

به پسرشان عبدالوهاب گفتند:

علیک بتقویٰ اللّٰه و طاعته،و لاتخف أحداً و لاترجه و کل الحوائج کلها إلیٰ اللّٰه عزو جل واطلبها منه و لا تثق بأحد سوی اللّٰه عزو جل،لا تعتمد إلا علیه سبحانه. ‏التوحید التوحید التوحید،و جماع الکل التوحید.

ابوحنیفه ـ رَحِمَهُ اللهُ تَعالی ـ حکایت خود را چنین زیبا و دلپذیر بیان می‌کند:

زنی مرا فریب داد، زنی مرا فقیه کرد و زنی مرا عبادتگزار بار آورد!

اوّلی: زمانی که من در راه از او سبقت گرفتم، به سویم اشاره کرد تا چیزی را که در راه افتاده بود، بردارم. فکر کردم آن زن لال است و این چیز مال اوست، هنگامی که آن را برداشته و خواستم به او بدهم، گفت: آن را نگاه دار تا به صاحبش برسانی.

اما دومی: از من نسبت به مسأله‌ای درباره‌ی عادت ماهیانه سؤال کرد، من نتوانستم جوابش را بدهم، به من سخنی گفت که به خاطر آن به فراگیری فقه رو آوردم.

اما سومی: روزی در راه می‌رفتم، که گفت: این همان شخصی است که با وضوی عشاء، نماز صبح را می‌خواند. پس چنین کردم تا این‌که معمولم همین شد.

الأشباه والنظائر، لابن نجیم: ۳۶۵

یحیی ابن معین رحمه الله تعالی:

 اشتباهی از کسی نمی دیدم مگر اینکه آن را می پوشاندم، و دوست داشتم کار وی را زینت ببخشم، و با کسی روبرو نمی شدم با چیزی که او را ناراحت می کرد،اما اشتباه او را تنهایی بین خودم و بین او بیان می نمودم،  و اگر آن را می پذیرفت ( خوب بود) و اگر نمی پذیرفت او را رها می کردم.

سیر أعلام النبلاء ١١/٨٣

ابن بطال مالکی رحمه الله：

ملاقاتِ مردم با تبسم و خوشرویی از اخلاق پیامبران است که تکبر را دور کرده و صمیمیت ایجاد می کند.

[شرح صحیح البخاری لابن بطال: ۱۹۳/۵]

منظور از تعدیل صحابه، یعنی آن‌ها بصورت عمدی مرتکب کذب و انحراف در روایات خود از پیامبر صلی الله علیه وسلم نمی‌شوند. چه کسانی از آن‌ها که در زمان فتنه و اختلاف حضور نداشتند و چه آن‌هایی که در این اختلافات بودند، زیرا حضور آن‌ها در آن مشاجرات بر اجتهاد آن‌ها حمل می‌شود. ابن عبدالبر/ می‌گوید: «اهل حق یعنی اهل سنت و جماعت اجماع کرده‌اند که همه اصحاب عادل و درستکارند». (الاستیعاب ۱/۸).

خطیب بغدادی می‌گوید:

اگر الله چیزی در مورد آن‌ها نمی‌گفت باز هم هجرت و جهاد و جانفدایی آن‌ها برای اسلام و بذل اموال در راه الله و جنگیدن با پدران و برادران و خیرخواهی در راه دین و قوّت ایمان و یقین، دلیلی قطعی برای عدالت آن‌هاست و باید در پرتو آن به پاکی و اینکه آن‌ها از همه پاکان و درستکارانی که بعد از آن‌ها تا ابد خواهند آمد افضل و بهتر است باید معتقد بود. 

(الکفایة فی علم الروایة ص ۹۶).

حافظ ابن حجر عسقلانی رَحِمَهُ الله: 

«اهل سنت همه بر این اتفاق دارند که همه‌‌ی اصحاب عادل و درستکارند، و در این مورد جز افرادی از اهل بدعت کسی مخالفت نکرده است».

(الاصابة ۱/۱۷).

روزی که سخنرانی می کرد، گفت:

«ای مردم گوش دهید و اطاعت نمایید» مردی برخاست و گفت: «امروز نه گوش می گیریم و نه اطاعت می کنیم ای پسر خطاب!».
عمر گفت: چرا؟

آن مرد گفت: تو در تقسیم اموال برای خود تبعیض قایل شده ای چنانکه به هریک از ماه یک دست لباس داده ای، اما خودت بیشتر برده ای! آیا این درست است؟

عمر گفت: عبدالله! بلند شو و جواب بده.
عبدالله بن عمر گفت: لباس پدرم کوتاه بود و من سهم خود را به او دادم تا آن را تکمیل کند.
آن مرد گفت: بفرما از این پس گوش می دهیم و اطاعت می کنیم.

الفاروق عمر: ۲/ ۱۹۴، در مناقب عمر آمده است که آن مرد سلمان فارسی بوده است ص ۱۴۶، فخری در الآداب السلطانیه، ص ۱۹

در طبقات ابن سعد آمده است که:

سعید بن جبیر در مورد علوم حضرت ابن عباس رضی الله عنهما فرمودند:

زمانی که من در محضر ابن عباس رضی الله عنهما بودم و از محضر ایشان کسب فیض و استفاده می‌کردم علم او را چنان وسیع و گسترده و با ارزش دیدم که تمام آن اوراقی که همراه من بودند پر می‌شدند اما بحث ایشان ادامه داشت و من مجبور می‌شدم تا ادامه مباحث را بر روی دامن خود بنویسم.