عبادت پایدار و معتدل
پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمودند:
"إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلَّا غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا، وَأَبْشِرُوا، وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ."
«دين آسان است؛ و هرکس دین را بر خود سخت بگيرد، سرانجام مغلوبش میکند (یعنی خسته و درمانده میشود). پس راه درست و ميانه را در پيش بگيريد و [به درستکاری و ميانهروی] شاد باشيد و از عبادت صبح و شام و پاسی از شب کمک بگيريد». [صحيح البخاري - ۳۹]
ابن المُنَيِّر رحمهالله میگوید:
"في هذا الحَديثِ عَلَمٌ مِن أعلامِ النُّبوَّةِ؛ فقد رَأينا ورَأى النَّاسُ قَبلَنا أنَّ كُلَّ مُتَنَطِّعٍ في الدِّينِ ينقَطِعُ، وليس المُرادُ مَنعَ طَلَبِ الأكمَلِ في العِبادةِ؛ فإنَّه مِنَ الأُمورِ المَحمودةِ، بل مَنعَ الإفراطِ المُؤَدِّي إلى المَلالِ، أوِ المُبالَغةِ في التَّطَوُّعِ المُفضي إلى تَركِ الأفضَلِ، أو إخراجِ الفَرضِ عن وقتِه، كمَن باتَ يُصَلِّي اللَّيلَ كُلَّه، ويُغالبُ النَّومَ إلى أن غَلَبَته عَيناه في آخِرِ اللَّيلِ، فنامَ عن صَلاةِ الصُّبحِ في الجَماعةِ، أو إلى أن خَرَجَ الوقتُ المُختارُ، أو إلى أن طَلَعَتِ الشَّمسُ فخَرَجَ وقتُ الفريضةِ."
«در این حدیث، نشانهای از نشانههای نبوت نهفته است. ما و مردمان پیش از ما مشاهده کردهایم که هر کس در دین سختگیری بیرویه کند، رهاشده از آن بازمیماند. منظور [از نهی در این حدیث] جلوگیری از طلب بهترین حالت در عبادت نیست — زیرا این خود امری پسندیده است — بلکه مقصود، بازداشتن از زیادهرویِ ملالآور یا افراط در نوافل است که ممکن است به ترکِ عمل برتر یا خارج شدن فریضه از وقتش بینجامد. مانند کسی که تمام شب را به نماز میایستد و با خواب میجنگد تا آنکه در پایان شب، خواب بر چشمانش چیره میشود و از نماز صبح در جماعت بازمیماند، یا تا زمانی که وقت اختیاری [نماز] میگذرد، یا تا طلوع خورشید که وقتِ فریضه به پایان میرسد.»
فتح الباری، ابن حجر، ج ۱، ص ۹۴.
