این واقعیت را بهاءالدین بن شداد، مورخ برجسته سیرهٔ صلاح‌الدین، در کتاب خود النوادر السُّلطانیة والمحاسن الیوسفیه به روشنی بیان می‌کند، زمانی که می‌نویسد:
"ولما تسلم عسقلان والأماكن المحيطة بالقدس شمّر عن ساق الجدّ والاجتهاد في قصده، واجتمعت عليه العساكر التي كانت متفرقة في الساحل بعد انقضاء لبانها من النهب والغارة فسار نحوه معتمداّ على الله معوضاً أمره إليه منتهزاً فرصة فتح باب الخير ."
«وقتی عسقلان [و غزه] و نواحی اطراف بیت‌المقدس به دستش رسید، با تمام جدیت و تلاش، آستین همت بالا زد و قصد حرکت به سوی آن منطقه کرد. سپاهانی که پس از پایان مأموریت یورششان، در سواحل پراکنده بودند، همگی گرد او جمع شدند. سپس به سوی بیت‌المقدس حرکت کرد، با توکل بر خدا و سپردن نتیجه کار به او، فرصت گشایش درهای خیر را مغتنم شمرد.»
ابن شداد: النوادر السلطانية، ص ١۳۴.
و در نتیجه، توانست پس از اشغالی که بیش از نود سال به درازا کشیده بود، بیت‌المقدس را آزاد سازد.
«سلطان صلاح الدين ايوبی فاتح بيت المقدس به گوش کردن قرآن خيلی علاقه داشت گاهی اوقات در برج خود از نگهبانان دو الی چهار جز از قرآن مجيد را گوش می کرد خيلی خاشع و خاضع و رقيق القلب بود. هرگاه قرآن را می شنيد ديدگانش اشکبار می گرديد.»
اصول و مبادی فهم قرآن، سيد ابوالحسن علي ندوي، ترجمه: محمد قاسم قاسمی، ص ۱۱۴.
در طول تاریخ و تا به حال،قدس شریف،۲ بار توسط مسلمانان فتح شده است!
نخست:به دست پدر خانم و یار گرانقدر پیامبر اسلام صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّم و دومین خلیفه مسلمانان،عُمَر بن خَطّاب رَضِيَ اللهُ عَنهُ در سال ۱۶ هجری قمری...
و برای بار دوم:توسط سلطان صلاح الدین ایوبی،فرمانده مجاهد جوانمرد و نام آشنای کورد مسلمان در طی جنگ های موسوم به صلیبی.
صرف نظر از دلایل و چگونگی آغاز جنگ های صلیبی،آنچه حائز اهمیت است اقرار نویسندگان مشهور و صاحب نظران در طول تاریخ،به درست کاری و جوانمردی مجاهدین مسلمان و انتقال علم و دانش و تمدن اسلامی به سبب این جنگ به غرب مسیحی و در نقطه مقابل،نا جوانمردی و اصطلاحا نامردی و توحش جنگجویان و شوالیه های صلیبی و کشیش های کلیسا است.
فردریش ویلهلم نی چه،فیلسوف خدا ناباور سرشناس آلمانی،به آن تمدن شکوهمند و خصوصیات مثبت طرف مسلمان و منفی جبهه صلیبی اشاره می کند و می نویسد:
«اگر رهبران جنبش مسیحی را کلاً فاقد هوش تصور کنیم خود را فریب داده ایم - آه،آنها - این پدران کلیسا ! بسی حیله گر بودند ، حیله گر تا به حد تقدس.آنچه را فاقدند چیزی به جز هوش است.
...بین خودمان بماند ، آنها حتی مرد نیستند.اگر اسلام ، مسیحیت را خوار می شمارد ، در این کار هزاران بار حق با اوست : وجود اسلام مستلزم وجود مردان است.
مسیحیت میوه ی فرهنگ جهان کهن را از ما به یغما برد ، و بعدها میوه ی فرهنگ اسلامی را نیز از دست ما ربود. جهان شگفت‌انگیز مسلمانان اسپانیا که از بنیاد با ما قرابت بیشتری داشت، با ذوق و ادراک‌های ما صریح‌تر از یونان و روم سخن می‌گفت، لگدکوب شد. چرا؟ زیرا این فرهنگ شریف بود و خاستگاه خود را به غریزه‌های مردانه مدیون بود، زیرا در آن گنجینه نادر و عالی زندگی مسلمانان اسپانیا، به زندگی «آری» می‌گفت... بعدها جنگجویان صلیبی بر ضد چیزی جنگیدند که بهتر بود در برابرش به خاک می‌افتادند - فرهنگی که در مقایسه با آن حتی قرن نوزدهم ما باید خود را بس ناتوان و« دیر آمده » تصور کند - بی گمان جنگجویان صلیبی خواستار تاراج بودند ؛ و شرق غنی بود.»
منبع:کتاب دجال، فريدريش ويلهلم نيچه،ترجمه:عبدالعلي دست‌غيب،انتشارات آگاه،صفحات ۱۳۱ و ۱۳۲
در خصوص این جنگ و لحظه ی فتح بیت المقدس توسط سپاه صلاح الدین،سکانسی دیدنی از فیلم : قلمرو بهشت تقدیم می شود که به تعبیری به منزله ی تصویری کوتاه اما پر معنا از دل متون تاریخ است.
صلاح‌الدین، بنیان‌گذار سلسله‌ی ایوبی و متحدکننده‌ی دولت‌های مسلمان خاورمیانه دربرابر صلیبی‌ها، را در سراسر سرزمین‌های مسیحی هم رهبری شریف و دلیر می‌دانستند. روایت‌های تاریخی آن روزگار پر از داستان‌هایی درباره‌ی جوانمردی او هستند.
در 1187، صلاح‌الدین ارتش‌های صلیبی را در حطین در هم کوبید. سه ماه بعد، وقتی بیت المقدس سقوط کرد، او اجازه نداد قتل عام یا غارتی صورت گیرد.
