به امام حسن بصری رحمه الله گفته شد:
بعضی از مردم می‌گویند که هرکس بگوید « لا إله إلا الله» وارد بهشت می‌شود
ایشان فرمودند: « (آری) هرکس بگوید لا إله إلا الله به شرطی که حق آنرا اداء کند و فرضش را بجای آورد داخل بهشت خواهد شد».
قیل للحسن رحمه الله: إن ناساً یقولون: من قال لا إله إلا الله دخل الجنة، فقال: «من قال لا إله إلا الله فأدى حقها وفرضها دخل الجنة».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۲۲۴).
عبدالله بن مبارک رحمه الله فرمود:
«گاهی عملی هرچند کوچک است اما نیت (شخص) آنرا بزرگ می‌کند، و گاهی عملی هرچند بزرگ است اما نیت آنرا کوچک می‌گرداند».
قال ابن المبارک رحمه الله: «رب عمل صغیر تعظمه النیة، ورب عمل کبیر تصغره النیة».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۶).
مطرف بن عبدالله رحمه الله فرمود:
«اصلاح قلب با اصلاح عمل روی می‌دهد، و اصلاح عمل نیز با اصلاح و نیک ساختن نیت روی می‌دهد».
قال مطرف بن عبد الله رحمه الله: «صلاح القلب بصلاح العمل، وصلاح العمل بصلاح النیة».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۶).
ابوعبدالله نباجی رحمه الله:
«پنج خصلت هستند که عمل توسط آنها کامل ( و مقبول) می‌شود:
۱.ایمان به شناخت الله عزوجل
۲.شناخت حق
۳.اخلاص عمل برای الله
۴.انجام دادن عمل بر طبق سنت نبوی
۵.خوردن مال حلال
هرگاه یکی از اینها نباشد عمل پذیرفته نمی‌شود».
قال أبو عبد الله النباجی الزاهد رحمه الله: «خمس خصال بها تمام العمل: الإیمان بمعرفة الله عز وجل، ومعرفة الحق، وإخلاص العمل لله، والعمل على السنة، وأکل الحلال، فإن فقدت واحدة لم یرتفع العمل».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۰۹).
ابو سلیمان دارانی رحمه الله فرمود:
«هرکس گمانش را نسبت به الله نیک گرداند و حسن ظن داشته باشد ولی از الله نترسد، او فریب خورده است».
أحمد بن أبی الحواری قال: سمعت أبا سلیمان الدارانی یقول: «من حسن ظنه بالله عز وجل ثم لا یخاف الله فهو مخدوع».
«صفة الصفوة» (ص : ۴۶۸).
ابوسلیمان دارانی رحمه الله فرمود:
«به زُهد و تقوای هیچکسی شهادت مده! چرا که زهد در قلب است (و ما از آن بی اطلاعیم)».
قال أبو سلیمان رحمه الله: «لا تشهد لأحد بالزهد؛ فإن الزهد فی القلب».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۳۰۷).
ابو سلیمان دارانی رحمه الله فرمود:
«علمای عراق درباره تعریف زُهد اختلاف کرده اند: بعضی گفته اند: زهد با ترک مردم (و دنیا) حاصل می‌شود، و بعضی گفته اند: زهد با ترک شهوات بدست می‌آید، و بعضی دیگر گفته اند: زهد در ترک سیر شدن از غذا است، و هرکدام از این معانی به هم نزدیکند، و بنظر من زهد یعنی ترک هرآنچیزی که تو را از الله عزوجل غافل می‌کند».
قال أبو سلیمان الدارانی رحمه الله: «اختلفوا علینا فی الزهد بالعراق؛ فمنهم من قال: الزهد فی ترک لقاء الناس، ومنهم من قال: فی ترک الشهوات ومنهم من قال: فی ترک الشبع، وکل منهم قریب بعضه من بعض، قال: وأنا أذهب إلى أن الزهد فی ترک ما یشغلک عن الله عز وجل».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۳۱۰).
ابراهیم بن ادهم رحمه الله فرمودند:
«زُهد سه نوع است: زهدی که فرض است، و زهدی که فضل است، و زهدی که مایه سلامت است؛ زهد فرض یعنی دوری از حرام، و زهد فضل یعنی بی رغبتی نسبت به حلال، و زهد سلامت یعنی پرهیز از شبهات».
قال إبراهیم بن أدهم رحمه الله: «الزهد ثلاثة أصناف: فزهد فرض، وزهد فضل، وزهد سلامة؛ فأما الزهد الفرض فالزهد فی الحرام، والزهد الفضل الزهد فی الحلال، والزهد السلامة الزهد فی الشبهات».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۳۱۰).
امام حسن بصری رحمه الله فرمودند:
«با اوامر الله مخالفت نکنید، چرا که مخالفت از امر وی موجب آبادانی دنیا است، ولی الله متعال (مخالفت با خود را) با ویران ساختن آن جبران می‌کند».
عن أبی قیس، عن الحسن، قال: «لا تخالفوا الله عن أمره فإن خلافاً عن أمره عمران دار قضى الله علیها بالخراب».
«الحلیة الأولیاء» أبی نعیم اصفهانی.
یحیی بن معاذ رحمه الله فرمود:
«کسی که ادعای محبت الله را داشته باشد اما حدودات او را رعایت نکند، در ادعایش صادق نیست».
قال یحیى بن معاذ رحمه الله: «لیس بصادق من ادعى محبة الله ولم یحفظ حدوده».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۸۶).
ابن عباس رضی الله عنهما به مردی که به وی گفته بود: من زنم را صد مرتبه طلاق گفتم! نظر تو درباره من چیست؟
گفت: «سه طلاق از تو به درستی صادر گشته، اما نود و هفت بار بوسیله آن آیات الله را مسخره کرده ای».
قال ابن عبّاس رضی اللّه عنهما لرجل قال له: إنّی طلّقت امرأتی مائة تطلیقة، فما ذا ترى علیّ؟ قال: «طلّقت منک لثلاث، وسبع وتسعون اتّخذت بها آیات اللّه هزوا».
«الموطأ» (۵۵۰).
عبدالله بن عمر رضی الله عنه فرمود:
«از چیزی که وجود ندارد سؤال نکنید، چرا که من شنیدم عمر رضی الله عنه چنین کسی را لعن کرد».
قال ابن عمر رضی الله عنهما: «لا تسألوا عما لم یکن فإنی سمعت عمر رضی الله عنه لعن السائل عما لم یکن».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۰۱).
هیثم بن جمیل گوید:
«به مالک بن انس رحمه الله گفتم: ای ابا عبدالله اگر مردی به سنت آگاه باشد به وسیله آن با مردم مجادله می‌کند؟
فرمود: خیر، بلکه سنت را به مردم می‌رساند، اگر قبول کرد چه بهتر وگرنه ساکت شود».
قال الهیثم بن جمیل: «قلت لمالک رحمه الله یا أبا عبد الله الرجل یکون عالماً بالسنن یجادل عنها ؟ قال: لا، ولکن یخبر بالسنة فإن قبلت منه وإلا سکت».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۱۰۲).
یکی از علمای پیشین گفته است:
«پروردگارا! تعجب می‌کنم از آنکس که تو را می‌شناسد اما از غیر تو امید دارد! و تعجب می‌کنم از آنکس که تو را می‌شناسد اما از غیر تو یاری می‌طلبد!».
«یا رب، عجبت لمن یعرفک کیف یرجو غیرک! وعجبت لمن یعرفک کیف یستعین بغیرک!».
«جامع العلوم والحکم» (ص : ۲۰۶).
امام سفیان ثوری رحمه الله فرمود:
«کسی امر به معروف و نهی از منکر نکند مگر آنکه سه ویژگی را دارا باشد:
۱.به آنچه که امر و نهی می‌کند با نرم خویی رفتار کند،
۲.و به آنچه که امر و نهی می‌کند منصفانه برخورد کند
۳.و به آنچه که امر و نهی می‌کند علم داشته باشد».
قال سفیان الثّوریّ رحمه اللّه: «لا یأمر بالمعروف ولا ینهى عن المنکر إلّا من کان فیه خصال ثلاث: رفیق بما یأمر، رفیق بما ینهى، عدل بما یأمر، عدل بما ینهى، عالم بما یأمر، عالم بما ینهى».
«الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر للخلّال» (ص : ۴۶).
ابن تمیم رحمه الله فرمود:
«ترک و دور شدن و سلام نکردن از اهل بدعت چه کافر یا فاسق یا کسانی که آشکارا گناه می‌کنند، فرض کفایی است و بر دیگر مردم مکروه است، و هیچکس نباید بر فرد فاسقی که فسقش را آشکار می‌کند و بر مبتدعی که بدعتش را تبلیغ می‌کند سلام کند».
قال ابن تمیم: «هجران أهل البدع کافرهم وفاسقهم والمتظاهرین بالمعاصی، وترک السّلام علیهم فرض کفایة، ومکروه لسائر النّاس، ولا یسلّم أحد على فاسق معلن، ولا مبتدع معلن داعیة».«الآداب الشرعیة» (۲۳۷).
سلام بن ابی مطیع فقیه و دانشمند بصره می فرمود: «لأن ألقى الله بصحیفة الحجاج، أَحَبُّ إلی من أن ألقى الله بصحیفة عمرو بن عبید».
یعنی:«اگر مرا با نامه ی عمل حجاج به نزد پروردگار ببرند، بیشتر دوست دارم تا اینکه با نامه ی اعمال عمرو بن عبید».
«سیر اعلام النبلاء» (۷/۴۲۸).
پی نوشت:عمرو بن عبید مردی عابد و زاهد اما اهل بدعت بود و حجاج مردی فاجر و خونخوار و جنایتکار بود.
یحیی بن یمان گفت: شنیدم که سفیان ثوری می‌فرمود:
« (ارزش) حدیث بیشتر از طلا و نقره است ولی محسوس نیست، و فتنه و بلای حدیث (دروغ) بیشتر از بلای طلا و نقره است».
یحیى بن یمان، قال: سمعت سفیان الثوری، یقول: «الحدیث أکثر من الذهب والفضة ولیس یدرک، وفتنة الحدیث أشد من فتنة الذهب والفضة».
«حلیة الأولیاء» حافظ أبو نعیم اصفهانی
ربیع بن سلیمان گفته است : شنیدم که شافعی می‌فرمود:
«هرگاه حدیث صحیحی از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت گشت، پس آن حدیث اولی تر است از اینکه به قول و رای دیگری عمل شود».
الربیع ابن سلیمان یقول: سمعت الشافعی یقول: «إذا صح الحدیث عن رسول الله صلى الله علیه وسلم فهو أولى أن یؤخذ به من غیره».
منبع: «حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء» حافظ أبو نعیم اصفهانی.
عبدالله بن عباس رضی الله عنه فرمود:
«معاویه رضی الله عنه به من گفت: آیا تو بر راه و روش علی هستی؟ گفتم: خیر، من نه بر راه علی هستم و نه بر راه و سنت عثمان، بلکه من بر راه و سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم هستم».
عن ابن عباس رضی الله تعالى عنه، قال: «قال لی معاویة رضی الله تعالى عنه: أنت على ملة علی؟ قلت: ولا على ملة عثمان، أنا على ملة رسول الله صلى الله علیه وسلم».
حلیة الأولیاء؛ أبی نعیم اصفهانی.
