انسان متعالی تنهاست!
دکتر علی شریعتی:
«اصولاً انسان یک موجود تنهاست،در تمام قصه ها ،در تمام اساطیر انسانی،در تمام مذاهب بشری،در طول تاریخ،تنهایی انسان به انواع گوناگون و زبان های گوناگون بیان شده که "رنج انسان،تنهایی اوست در این عالم".این تنهایی چراست؟
اریک فروم می گوید:تنهایی زاییده عشق است و بیگانگی. راست است!
کسی که به یک معبود،به یک معشوق عشق می ورزد،با همه چهره های دیگر بیگانه می شود و جز در آرزوی او نیست.خود به خود وقتی که او نیست،تنها می ماند،و کسی که با افراد و اشیاء و اجزاء پیرامونش بیگانه است،متجانس نیست و با آنها تفاهمی ندارد،تنها می ماند،احساس تنهایی می کند.
انسان به میزانی که به مرحله انسان بودن نزدیک تر می شود،احساس تنهایی بیشتری می کند.
می بینیم اشخاصی که عمیق ترند،اشخاصی که دارای روح برجسته تر و ممتازتر هستند،از آنچه که توده مردم هوس روزمره شان است و لذت عمومی شان،بیشتر رنج می برند،و یا می بینیم کسانی را،که به میزانی که روح در آنها اوج می گیرد و اندیشه متعالی پیدا می کنند،از جامعه و زمان فاصله می گیرند و در زمان تنها می مانند.
شرح حال نوابغ را اگر بخوانیم،می بینیم که یکی از صفات مشخص این نوابغ،تنهایی شان در زمان خود آنها است.در زمان خودشان مجهول اند،غریب اند و در وطن خویش بیگانه اند،و آنها را،اثرشان را،سخنان شان را و سطح اندیشه و هنرشان را،آیندگان بهتر می توانند بفهمند.
در همه فلسفه ها و مکتب ها انسان موجودی است تنها و از تنهایی رنج می برد و به میزانی که انسان تر می شود و تکامل پیدا می کند،از اشتراک در عواطف و احساسات و ابتذال روزمره ای که بر جمع و بر عام حکومت می کند فاصله می گیرد و مجهول تر می شود.
یکی از عواملی که انسان را در جامعه اش تنها می گذارد،بیگانه بودن اوست با آنچه که مردم همه می شناسند،تشنه ماندن اوست در کنار جویبارهایی که مردم از آن می آشامند و لذت می برند.گرسنه ماندن اوست بر سر سفره ای که همه خوب می خورند و سیر می شوند.روح به میزانی که تکامل می یابد و به آن انسان متعالی ای که قرآن از آن به نام قصه آدم یاد می کند،می رسد،تنها تر می شود.
چه کسی تنها نیست؟کسی که با همه،یعنی در سطح همه است،کسی که رنگ زمان به خود می گیرد،رنگ همه را به خود می گیرد و با همگان تفاهم دارد و در سطح موجودات و با وضع موجود،به هر شکلش و هر بُعدش،منطبق است.
این آدم،احساس تنهایی و احساس تک بودن و مجهول بودن نمی کند،چرا که از جنس همگان است.او در جمع است،با جمع می خورد و می پوشد و می سازد و لذت می برد.
احساس خلأ مربوط به روحی است که آنچه در این جامعه و زمان و در این ابتذال روزمرگی وجود دارد نمی تواند سیرش کند.
احساس گریز،احساس تنهایی در جامعه و در روی زمین و احساس عشق،که عکس العمل این گریز است،او را به طرف آن کسی که می پرستدش و با او تفاهم دارد می کشاند،به آن جایی که جای شایسته اوست و متناسب با شخصیت او.
احساس تنهایی و احساس عشق در یک روح به میزانی که این روح رشد می کند،قوی تر و شدیدتر و رنج آورتر می شود.
درد انسان،درد انسان متعالی،تنهایی و عشق است.»
منبع:برگرفته شده از سخنرانی:علی تنهاست،۱۱ آذر ۱۳۴۸،ایراد شده در حسینیه ارشاد.
. فایل سخنرانی در قالب ویدئو: