| دفترچه

الرسالة یکی از مهم ترین تألیفات(امام)شافعی رحمه الله است که در اصول فقه نوشته شده و اولین کتاب در این عرصه است. الرساله یا نامه یا به عبارت دیگر پایان نامه مجموعه قواعد، اصول و مبانی فقهی بود که امام شافعی بنیان مذهبی فقهی را که فاقد نقص های نقلی و عقلی مذاهب موجود باشد، بر اساس آن بنا نهاد. او پس از تحصیل در سه مکتب مهم آن روزگار یعنی مکتب اهل قرآن و تفسیر در مکه مکرمه، مکتب اهل حدیث در مدینه منوره و مکتب اهل رای در مرکز خلافت اسلامی بغداد و مطالعه مذاهب دیگری چون اوزاعی و لیث و ... که از لحاظ ساختاری با یکی از این مذاهب مشابه بودند، بخوبی مشکلات و نواقص موجود در عرصه فقه را می شناخت و این اصول و قواعد را که پس از سال ها تحصیل، سفر علمی، مناظره و اجرای عملی در منصب قضاوت، از لابلای متون و منابع مختلف وضع نموده بود، در تدریس، مناظره، استنباط و استخراج احکام فقهی مورد استفاده قرار می داد.
وقتی آوازه این اصول و قواعد در شهرهای بزرگ علمی منتشر شد، یکی از علمای عراق به نام عبدالرحمن بن مهدی طی نامه ای از شافعی خواست این اصول و قواعد را در قالب یک کتاب برای او بفرستد 
بیهقی در روایتی از قول ابوثور و هم چنین ابن کثیر نیز در این خصوص چنین می آورند : کتب عبدالرحمن بن مهدی إلی الشافعی و هو شاب أن یضع له کتاباً فیه معانی القرآن و یجمع قبول الأخبار فیه و حجة الإجماع و بیان الناسخ و المنسوخ من القرآن و السنة، فوضع له کتاب الرسالة قال عبدالرحمن ما أصلی صلاة إلّا و أنا أدعو للشافعی فیها. 

شافعی ابتدا در خصوص اجابت درخواست عبدالرحمن بن مهدی تردید نمود و بنا بر دلایل کم تعدد از جمله فروتنی و ترس از غرور و ریا و ... با این خواسته موافقت نکرد،اما هنگامی که دوستان محدثی چون علی المدینی یکی از اساتید امام بخاری، از شافعی خواست با درخواست عبدالرحمن مهدی موافقت کند، او درخواست عالم بغدادی را اجابت و موارد خواسته شده را در قالب کتابی برای او ارسال نمود. که به همین سبب نیز بنام الرسالة شهرت یافت. در زبان عربی الرسالة یعنی فرستاده و فرستادن و مترادف آن کلمه ارسال است به همین سبب این نام برای این کتاب مصطلح گردید. خود امام شافعی آن را کتابی، الکتاب و کتابنا ذکر نموده است. 
حامل این کتاب به سوی عبدالرحمن بن مهدی فردی به نام حارث بن سریج بغدادی بود و به سبب نقل این کتاب به عبدالرحمن بن مهدی به نقّال معروف گردید 
شافعی بعدها در مصر رساله اش در اصول را بازنویسی نمود و چیزهای را از آن حذف و چیزهایی به افزود و لب رساله سابقش باقی ماند. برای همین گاهی به نام الرسالة قدیم و الرسالة جدید بر می خوریم که منظور همین بازنویسی است.
مزنی می گوید کتاب الرسالة را پانصد بار خواندم و هر بار مطلب جدیدی از آن آموختم. 
دوره اجتهاد مطلق شافعی با نوشتن این کتاب به صورت رسمی آغاز و اعلان گردید این کتاب اولین تألیف در علم اصول فقه بود و شافعی به خاطر آن به عنوان مبتکر و واضع علم اصول شناخته شد در این خصوص تمام مورخین و محققین اتفاق نظر دارند و این مطلب مورد تایید علمای سه مذهب دیگر حنفی، مالکی و حنبلی است.
رازی در مناقب الامام الشافعی در این خصوص می نویسد: اتفق الناس علی أن أوّل من صنف فی هذا العلم الشافعی و هو الذی رتب أبوابها و میز بعض أقسامها عن بعض و شرح مراتبها فی القوة و الضع. برگرفته شده از مقاله ای از شیخ علی  ماهی گیر (امام‌جمعه اهل‌سنت گهردو سیریک)

رساله ی شافعی نقطه عطف تأسیسی وقاطعی در عبور از آن بحران فقه اسلامی بود که آن را بر اساس قواعد اصولی باز سازی نمود تا تولیدش را ضابطه مند سازد و”متن” را با معنای اصولی اش مرجع اساسی آن قرار دهد.در این جا شافعی برای نخستین بار فقه را در عرصه فرهنگ اسلامی از قالب “ملکه واستعداد” به قالب “فن “علم یا قانون کلی در آورد.(اجتهاد:متن ،واقعیت،مصلحت ،احمد ریسونی،ترجمه محمد محق ،ص۸۱)

دریافت نرم افزار این کتاب ارزشمند